Geschiedenis Landgoed Ten Vorsel

Landgoed Ten Vorsel ligt ten zuiden van Bladel in de gelijknamige gemeente. Het 220 ha grote landgoed bestaat uit drie delen met een geheel eigen karakter. Het noordelijke gedeelte wordt gekenmerkt door weilanden en boerderijen, het midden door akkers, weilanden en  het buurtschap Ten Vorsel en het zuidelijke gedeelte door bossen en weilanden. Ongeveer 160 ha bestaat uit verpachte landbouwgrond en 55 ha uit bos. Boerenerven, twee groepsaccommodaties, overige gebouwen en wegen en paden nemen de laatste vijf ha in beslag.
De ontstaansgeschiedenis van Landgoed Ten Vorsel gaat zeer waarschijnlijk terug naar het jaar 1173. In dat jaar schonken de gebroeders Gerung en Gozelijn, bij akte, een stuk land met ‘huizing op Vorsel aan de Abdij van Postel. In 1735 ging de grond, inclusief de Vorselsche hoeve, over in particuliere handen. Vanaf 1854 tot op de dag van vandaag is de Maatschappij van Welstand eigenaar van het landgoed. In 1856 en 1866 werden de bestaande bebouwing vervangen door twee nieuwe boerderijen. Ook kreeg de bosopzichter van de Maatschappij van Welstand een eigen, nieuwe woning tot zijn beschikking. De gebouwen zijn nu nog terug te vinden als Ten Vorsel 3, Ten Vorsel 4 en Ten Vorsel 1.
Tot 1892 bestond het Brabantse landschap voor een groot gedeelte uit heidegrond. Landgoed Ten Vorsel vormde daar geen uitzondering op. De historische kaart uit 1898 laat echter zien dat de Nederlandse Heidemaatschappij het grootste gedeelte van het landgoed toen al ontgonnen had. Vijftig hectare werd omgezet in cultuurland en bijna zestig hectare werd ingeplant met bos. Alleen het zuidelijke deel bestond nog uit woeste grond.
 

Naam

Waar de naam Ten Vorsel vandaan komt is niet met zekerheid te zeggen. Men vermoedt dat het een samenvoeging is van vors (brem) en lo (bos). De naam zou ‘bij het brembos’ betekenen. Het groepsverblijf de Vorselse Molen dankt zijn naam waarschijnlijk aan de dwangwatermolen die stamt uit de tijd dat het landgoed aan de Abdij toebehoorde. Het was geen gewone watermolen, maar een waar de boeren uit de omgeving verplicht hun koren moesten laten malen.
Als gevolg van ruilverkaveling in de jaren zestig nam de omvang van het landgoed toe tot de huidige 220 ha. Twee vrijgekomen boerderijen werden verbouwd tot groepsverblijf. Een beslissing die de start vormt van een nieuw stuk historie: jeugdwelzijnswerk op Ten Vorsel. In 1971 werd Hoeve Ten Vorsel in gebruik genomen als onderkomen voor schoolkampen voor Amsterdamse scholen met leerlingen uit ‘achterstandswijken’, een jaar later volgde De Vorselse Molen. Veel van de ons bezoekende scholen hebben de streeklegende van Zwarte Kaat in hun thema verwerkt. Ook scholen uit andere plaatsen hebben inmiddels de weg naar Bladel gevonden. Het concept is nog steeds springlevend.